Een circulair bouwproces

In 2016 verscheen het Rijksbreed Programma Circulaire Economie ‘Nederland circulair in 2050’ waarin het kabinet een perspectief schets voor een toekomstbestendige, duurzame economie. Concreet betekent dit, dat in 2050 grondstoffen efficiënt worden ingezet en hergebruikt, zonder schadelijke emissies naar het milieu. Voor zover er nieuwe grondstoffen nodig zijn, worden deze op duurzame wijze gewonnen en wordt verdere aantasting van de sociale en fysieke leefomgeving en de gezondheid voorkomen. Producten en materialen worden zo ontworpen, dat ze kunnen worden hergebruikt met zo min mogelijk waardeverlies en zonder schadelijke emissies naar het milieu.

Voor de bouwsector betekent dit, dat gebouwen en infrastructuur zo moeten worden ontwikkeld dat alle materialen en grondstoffen herbruikbaar of bioased zijn en we geen fossiele energiebronnen meer gebruiken. De nadruk dient te liggen op hoogwaardig(er) hergebruik, inclusief demontabel bouwen, en het gebruik van biobased producten in alle deelmarkten van de bouw. De Transitieagenda Circulair Bouweconomie beschrijft de strategie om tot een circulaire bouweconomie te komen, ook wordt aanbevolen om vanaf 2030 alle overheidsaanbestedingen circulair te laten zijn. Vanaf 2023 zullen alle uitvragen van de overheid, landelijk, provinciaal en gemeentelijk, circulair zijn, tenzij dit niet (volledig) mogelijk is.

De overheid wil hiermee een wenkend perspectief en systeemaanpak bieden om de benodigde transitie te kunnen aanjagen. Zij treedt hiermee op als marktmeester en netwerkpartner, waarbij de nadruk ligt op het organiseren van richting, regie en (eigen) verantwoordelijkheden. Dit in de overtuiging, dat het bovendien enorme economische kansen biedt voor Nederland. Om te beginnen omdat Nederland minder afhankelijk wordt van de import van schaarse grondstoffen maar zeker ook omdat innovatie op dit gebied mogelijkheden biedt voor zowel bestaande bedrijven als start-ups (inclusief nieuwe business modellen) en voor de wetenschap hetgeen zal leiden tot nieuwe exportmogelijkheden.

De transitie, een weg vol hobbels

In de praktijk is het invulling geven aan de transitie van een lineaire economie naar een circulaire economie nog niet zo eenvoudig. Om te beginnen moet in langdurige en duurzame cycli worden gedacht, hetgeen betrokkenheid vereist van meerdere partijen in de keten en moeten zelfs nieuwe ketens worden ontworpen. Binnen deze ketens dienen producten anders te worden ontworpen en anders te worden geproduceerd. Producenten zullen een grote(re) verantwoordelijkheid krijgen ten aanzien van de schade die hun producten aanrichten tijdens het productie-, bouw- en hergebruiksproces en zullen gaan werken materialenpaspoorten waarin dit allemaal is gedocumenteerd. 

Er zal ook een geheel ander bouwproces ontstaan, dat volledig gericht zal zijn op assembleren en demonteren ten behoeve van hoogwaardig hergebruik. Dit zal gepaard gaan met andere business modellen waarbij gebruik centraal komt te staan en niet bezit. Traditionele rollenpatronen in de bouw zullen veranderen, zo zijn ‘slopers’ straks overbodig en zitten zij straks als demonteerders aan het begin van het bouwproces (tijdens het ontwerp) al aan tafel . Verder zullen er tal van technische innovaties, op product- en procesniveau, nodig zijn.

Er zullen door (overheids)opdrachtgevers ook andere contractvormen moeten worden gehanteerd om de markt voldoende te kunnen prikkelen om met circulaire alternatieven te komen, respectievelijk partijen die met dergelijke aanbiedingen komen voldoende te kunnen waarderen. Met de huidige wijze van aanbesteden is dit bijzonder lastig. Dat geldt ook voor het financieren van circulaire alternatieven, waarbij een aanbieder eigenaar blijft van zijn product. Immers, hierbij ontstaan hoge initiële kosten, die niet binnen de huidige inkoopmodellen passen.

Bij dit alles speelt bovendien nog de grote vraag wat nu precies circulair bouwen is? Platform 23, het door de overheid ingerichte platform dat probeert bouw-brede afspraken te maken rond circulariteit, is aan de slag gegaan met eisen voor een geharmoniseerd raamwerk met betrekking tot paspoorten voor de bouw en een uniforme meetmethode voor het meten van circulariteit. Op dit moment zitten we echter nog midden in het proces dit vorm te geven.

Last but not least wordt de circulaire economie in direct verband gebracht met sociale duurzaamheid, ofwel het invulling geven aan de inclusieagenda.

NICB HELPT U OP WEG

Indien u met uw organisatie naar een circulair productieproces of een circulair bouwproces wilt toewerken zult u al snel tot de conclusie komen dat het thema circulair bouwen niet alleen bijzonder breed en complex is, maar dat het zich ook met een razend tempo ontwikkelt. Als u een stap in deze richting wil zetten is het daarom verstandig u eerst uitvoerig te laten informeren en mogelijk ook te laten begeleiden.

Informeren. Het Nederlands Instituut Circulair Bouwen (NICB) verzorgt diverse typen van kennisoverdracht om uw kennis te vergroten. Bij al onze sessies staan theorie, actuele ontwikkelingen en vele praktische voorbeelden centraal. Ook maken wij gebruik van bevlogen gastsprekers die vanuit hun eigen praktijk vertellen over hun ervaringen met circulair bouwen.
Cursussen zijn er op elk niveau, van een cursus die de basisbeginselen van circulair bouwen behandelt tot cursussen waarbij u heel concreet een strategie ontwikkelt om circulair bouwen in uw eigen organisatie concreet toe te passen. Cursussen kunnen zowel klassikaal als maatgerichte in-company trainingen worden aangeboden.

Begeleiden. Wellicht beschikt u al over noodzakelijke voorkennis inzake circulair bouwen en heeft u juist behoefte aan begeleiding om dit in de praktijk toe te passen bij concrete projecten. Bijvoorbeeld als opdrachtgever in het kader van een circulaire uitvraag of als opdrachtnemer in het kader van het doen van een circulaire aanbieding.
NICB maakt daarom ook regelmatig deel uit van project- en/of bouwteams ter ondersteuning op het gebied van circulair-technische, contractuele als ook financiële aspecten van een circulair bouwproces.

Voorbeelden van onze dienstverlening

Hands-on begeleiding in de praktijk bij concrete circulaire projecten vanuit organisatorisch, juridisch, financieel of circulair technisch oogpunt zodat niet alleen de juiste circulaire projectdoelen worden ontwikkeld maar deze vooral ook binnen de gestelde tijd, budget en specificaties worden gehaald. Daarnaast hechten wij waarde aan een goede implementatie van nieuwe werkvormen en strategieën, zodat deze ook nadat de begeleiding stopt duurzaam ingezet kunnen worden. Onze benadering hierbij is holistisch en verbindend, zo werkt het resultaat van onze projectbegeleiding nog lange tijd door en profiteert u van een duurzame verandering.

Een verkenning van een complex vraagstuk

Circulariteit zal in de (nabije) toekomst een belangrijk gunningscriterium worden. Hiertoe zal het bouwproces drastisch moeten veranderen. Begrippen als demontabel ontwerpen, modulair bouwen en losmaakbare verbindingen spelen daarbij een belangrijke rol. Daarnaast dient er aandacht te zijn voor maximalisatie van waardebehoud door hoogwaardig hergebruik in een ‘technische’ kringloop, in plaats van downcycling en voor toepassing van nagroeibare materialen die onderdeel zijn van de ‘biologische’ kringloop.

Verder wordt ingegaan op circulaire business modellen, waarbij bijvoorbeeld het eigendom bij de producent blijft waardoor de focus verschuift van betalen voor gebruik in plaats van voor bezit. En natuurlijk wordt er ingegaan op wat nu precies onder circulair wordt verstaan en hoe je dat kunt meten. Tenslotte komen diverse andere thema’s aan de orde die direct met een circulaire economie te maken hebben. Te denken valt onder meer aan materialenpaspoorten, materialenbanken, de energietransitie, biodiversiteit, sociale inclusiviteit, financiële en juridische aspecten alsook duurzame verslaglegging.

Doelgroep: Al of niet technisch georiënteerde projectmanagers, projectleiders en adviseurs die op hoofdlijnen willen weten wat een circulaire economie inhoudt en hoe zich dat vertaalt naar het bouwproces

Tijd: 3 Avonden van 4 uur met diner

Programma:

Hoofddocent: R. van Wijk, Directeur GFSC Consultants and Engineers BV

Diploma: Bewijs van deelname van de Hogeschool Arnhem Nijmegen

Info: https://www.han.nl/opleidingen/cursus/circulair-bouwen/

Het vakgebied van circulair bouwen is sterk in ontwikkeling, de bijbehorende groeicurve is steil

De transitie naar een circulair bouwproces is lastig omdat het een complete systeemverandering vereist. Hierdoor grijpt het in op tal van technische, financiële en sociale thema’s. Tegelijk is er op al deze gebieden sprake van een sterke ontwikkeling waar te nemen waardoor actoren in de bouwkolom wet- & regelgeving, richtlijnen, etc. zien veranderen. Dit heeft vervolgens weer effect op interne, werkprocessen, procedures, protocollen, werkinstructies, etc. Hierbij is het voor zowel opdrachtgevers als opdrachtnemers in de bouw niet alleen lastig om hierin het overzicht te kunnen behouden, maar zeker ook moeilijk om te kunnen overzien wat er in dit verband in de (nabije) toekomst nog op hen afkomt.
In verband hiermee is het van belang om een centrale persoon in de organisatie te hebben die verantwoordelijk is voor het mede opstellen van circulair beleid als ook voor de implementatie hiervan. In analogie aan de functie van kwaliteitsmanager en duurzaamheidsmanager leidt deze cursus op tot een competente allround circulariteitsmanager.

Doelgroep: Mensen die werkzaam zijn in een vastgoedgerelateerde omgeving, bijvoorbeeld in woningbouw, utiliteitsbouw of weg- en waterbouw. En/of personen die werkzaam zijn bij de Rijksoverheid of provinciale en gemeentelijke overheden, waterschappen, kennisinstellingen én managers uit de commerciële sector. Denk aan architectenbureaus, advies- en ingenieursbureaus, aannemers, vastgoedorganisaties, woningcorporaties of productiebedrijven.

Tijd: 16 dagen van 6 uur cursus inclusief lunch.
3 excursies naar spraakmakende circulaire projecten.

Hoofddocent: R. van Wijk, Directeur GFSC Consultants and Engineers BV
Gastdocenten: Elke dag zijn er 2 inspirerende gastdocenten die zowel theorie als ook interessante voorbeelden vanuit de praktijk inbrengen

Info: https://www.vastgoedbs.nl/cursus/circulair-bouwen/

Unieke excursies en ‘best practices’

Koplopers op het gebied van circulair bouwen beschikken niet alleen over een hoge ambitie maar kijken ook voortdurend naar mogelijkheden om de lat van het circulaire bouwproces nog hoger te kunnen leggen.

In verband hiermee worden met enige regelmaat excursies georganiseerd naar de meest circulaire bouwprojecten en productieprocessen. Middels ‘elevator pitches’ en ‘Masterclasses’ wordt u op de hoogte gebracht van de laatste stand van techniek op het gebied van circulair bouwen. Tevens vormen deze sessies een unieke kans om uw netwerk te versterken met zeer gemotiveerde ‘doeners en denkers’ op het gebied van circulair bouwen.

Info: info@nicb.tech